Het zal niemand ontgaan zijn: Vermeer is ‘hot’. Er is een ware hype gaande rond de mysterieuze Delftse schilder uit de zeventiende eeuw. Het Rijksmuseum in Amsterdam maakt al meer dan een jaar lang reclame voor de grootste tentoonstelling ooit van werk van Vermeer. Dit alles gaat gepaard met een ware tsunami aan internationaal Vermeer-onderzoek en bijbehorende publicaties. Belangstellenden uit de hele wereld reizen af naar ons kikkerlandje om van het spektakel getuige te zijn. Ondanks 450.000 beschikbare tickets was de tentoonstelling al vóór de opening op 11 februari volledig uitverkocht, zoals Taco Dibbits ons afgelopen zondag zeer tevreden vertelde bij Buitenhof. Er wordt nu gezocht naar mogelijkheden om de openingstijden van het museum verder te verruimen.

Ik zag in november j.l. de bui al hangen, en heb onmiddellijk een ticket besteld. Afgelopen  Valentijnsdag mocht ik komen kijken. De betovering van Vermeer miste zijn uitwerking weer niet, en ondanks de drukte overheerste de sprekende stilte van Vermeer.

Brieflezende vrouw (1663), Rijksmuseum, Amsterdam

Eerlijk gezegd zag ik er tegen op om naar de tentoonstelling te gaan. Ik vind het verschrikkelijk om eerst in lange rijen te moeten staan, om vervolgens terecht te komen in massief volle zalen waar je je letterlijk alleen met behulp van je ellenbogen doorheen kunt wurmen. De tentoonstelling De late Rembrandt (2015), en het woud van selfiesticks dat daar gevaarlijk heen en weer zwaaide voor het kostbare werk van de grote meester, staan mij wat dat betreft nog bij als een absoluut dieptepunt in het Rijksmuseum, en dat lag dus beslist niet aan Rembrandt. 

Het was bij Vermeer ook druk, maar het viel een beetje mee. Geen sardienenblik, zoals ik gevreesd had. Heeft corona toch nog iets goeds opgeleverd…. Met veel geduld kun je langs de werken schuifelen en ze heel goed bekijken. En wat loont dat de moeite! Aan fotografen overigens weer geen gebrek. Onbegrijpelijk dat het Rijksmuseum dit toestaat. 

De kantwerkster (1669-70), Musée du Louvre, Parijs

Meisje met rode hoed (1665-67), National Gallery of Art, Washington D.C

Meisje met fluit (ca. 1666), National Gallery of Art, Washington D.C. Een ‘echte’ Vermeer of niet? 

De voorbereidingen voor de grote Vermeer tentoonstelling namen jaren in beslag, en gingen gepaard met felle discussies over toeschrijvingen, bijvoorbeeld over Het meisje met de fluit. Ondertussen weten we vrijwel niets over de man zelf. Er is inmiddels dankzij de vele onderzoeken wel een zeer waardevolle schat aan ‘indirect bewijs’ over Vermeers leefwereld beschikbaar, maar we zijn in feite aangewezen op de werken zélf om een glimp op te vangen van de mens Vermeer. En zelfs dan blijft het meestal bij weliswaar aantrekkelijke, maar onbewijsbare speculaties.

Detail uit De koppelaarster (1656), Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden. Mogelijk een zelfportret van Vermeer

Wat is het, waarmee Vermeer ons steeds weer verleidt? Is het de stilte, de sereniteit? Is er een verborgen verhaal? Is het de virtuositeit waarmee hij ons een – bijna voyeuristische – blik gunt in de dagelijkse kleine bezigheden van vrouwen? De tederheid waarmee hij huid, ogen, gebaren weergeeft, maar ook de ‘huid’ van een met bont afgezet jasje, een tafelkleed, een parel, een glas, een stoel, een witgekalkte muur met een spijker erin? Is het het stralende ultramarijn blauw, dat zijn werken doorgloeit? Misschien is het nog wel het meest het licht dat alles verbindt: licht dat door een raam valt, licht dat speelt over gezichten, stoffen, glanzende parels, brood, melk.

Detail van Schrijvende vrouw in het geel (1665-67), National Gallery of Art, Washington DC

De betovering van Vermeer zit wat mij betreft in de details. Je blijft kijken…
Klik op onderstaande afbeelding voor een impressie.

COLLEGES van de VRIJE ACADEMIE:

• College Verbluffend Vermeer 
  • Marijke geeft dit college op 23 februari in Nijmegen en op 28 februari in Wageningen. 
• College Gouden Vrouwen in de Schijnwerpers. Vrouwelijke tijdgenoten van Vermeer 
  • Marijke geeft dit college op 16 maart in Amsterdam, op 21 maart in Nijmegen, op 19 april in Utrecht en op 8 mei in Den Bosch.
  • OP 28 maart en op 20 april is het college online te volgen.

Voor informatie en opgave: klik op de link.

Afbeeldingsverantwoording:
Rijksmuseum ‘Closer to Vermeer’  
Mauritshuis
Wikimedia Commons