Een diepe voor in de aarde

Toespraak van Rob Boeijenga bij de presentatie van het boek Een diepe voor in de aarde. Weg van mensen

Lochem: Gudulakerk
Datum: 9 februari 2008.

Geachte dames en heren,

Het was aan het begin van deze eeuw. Vier ogen die elkaar aankeken in de gelagkamer van een lokale herberg ergens ver in het noorden van ons land. “Zeg, ken ik jou ergens van, ja inderdaad en jij……….”. Zo ontstond de eerste ontmoeting tussen Marijke van Dijk en Steven van Campen in Sleen in Drenthe.  Elk voor zich op pad, op Pieterpad om tijd te hebben voor bezinning. En zoals dat gaat in een mensenleven, als je voldoende tijd neemt om stil te staan bij jezelf, dan vergroot zich de innerlijke ruimte om “de ander” te ontmoeten.

Wonderlijk is dat hoe dat gaat. Bezinning doet iets met onze zintuigen. Onze ogen worden scherper, onze oren worden groter en onze harten worden ruimer. Allemaal kadootjes die we kunnen vinden op onze levensweg. En wat zo mooi is, wie op pad gaat vindt ze ook.

Zo begon het avontuur tussen Marijke en Steven, een avontuur wat ons gebracht heeft bij de dag van vandaag. Mooi woord is dat “Avontuur”. Ik heb iets met dat woord en ook met mensen die het avontuur zoeken. Het is zo ontroerend mooi als mensen stappen zetten in het onbekende en ontdekken dat ze zoveel meer te bieden hebben dan ze altijd van zichzelf hebben gedacht. Avontuurlijke mensen zijn aanstekelijke mensen.  “Avontuurlijk” zegt een oud Nederlands woordenboek is de geneigdheid tot vreemde en gewaagde plannen. En daar hebben we vandaag mee te maken. Een vreemd en gewaagd plan om het lijdensverhaal van Jezus Christus op een nieuwe manier te verbeelden en te verwoorden.

Talloze malen is dit verhaal met z’n veertien staties inspiratie geweest voor kunstenaars om uitdrukking te geven aan hun beleving hierbij. Toch was dit geen belemmering om gehoor te geven aan het innerlijk verlangen om de eigen beelden van dit verhaal opnieuw te visualiseren.  Een verhaal wat in de wereldgeschiedenis zowel omstreden is als een verhaal waar om gestreden is. Er loopt een spoor van bloed door dit verhaal. En dit spoor meen ik te herkennen door de staties heen. Voor mezelf voelde ik dit heel intens toen ik stilstond bij statie 11, waar Jezus genageld hangt aan het kruis. Je voelt als het ware het lijden van de wereld op je af komen.

Ongeveer een maand geleden kreeg ik het in handen, nog geen boek maar als een soort manuscript, gedigitaliseerd tot PDF bestand, dat wel. Nieuwsgierig maar ook onbevangen begin ik te lezen en te kijken. Ik kende de schilderingen van een eerdere expositie. Ze raakten me toen. Toen hingen ze aan de muur, nu hield ik ze in mijn handen. Was het het letterlijk dichterbij komen dat het verschil maakte met toen of was het de rust van het alleen zijn?

Ik weet het niet maar bij mij kwam een vloedgolf aan beelden naar boven die ik de eerste keer niet direct had gevoeld. Beelden van herkenning, van ontroering, van stilte, van schaamte ook omdat ik er net zo goed aan mee doe om anderen in een hokje te stoppen. En toen las ik de woorden van Steven van Campen in het openingsgedicht van dit boek en begreep ik het een beetje. “Er zijn zoveel beelden in ons, beelden als zandkorrels in de woestijn, zoveel woorden ook als zandkorrels in de woestijn”.

En deze zandkorrels in mijn woestijn begonnen een beetje te rollen en u weet, als dat gebeurt houdt het niet meer op. Dat is de kracht van dit boek, de kracht van deze beelden, de kracht van deze woorden. We worden bepaald bij ons eigen verlangen, ons eigen verdriet ook, onze zwakheden, onze verborgen werelden die liggen opgeslagen in onze ziel, die weet hebben van diepere betekenis maar vaak de kans niet krijgen om zich los te maken van het alledaagse.

Marijke waagde het om het verhaal van Jezus van Nazareth dichterbij te laten komen. Niet het historisch perspectief te belichten maar het intro perspectief te verbeelden. Het zijn geen schilderijen, zei ze zelf, nee het zijn schilderingen. Wat prachtig uitgedrukt ! Een schildering van jouw en mijn leven waarin je je eigen onmacht kunt herkennen maar ook je vermogen om andere keuzes te maken. In de beelden van hartstochtelijk lijden liggen weer nieuwe beelden opgeslagen van hoop en troost.

Wellicht is dat de taak van de kunstenaar om ons dichterbij onze eigen gevoelswereld te laten komen. Een wereld die zo vaak bedolven wordt door alledaagse zorgen en drukke bezigheden.

En dan zijn ze klaar, de 14 staties, voor het eerst geëxposeerd vorig voorjaar in het prachtige kerkje van Aerdt. De wandeling langs de 14 staties riep het verlangen op bij bezoekers om ook in de intimiteit van de eigen omgeving stil te kunnen staan bij de indrukwekkende beelden. En zo werd het idee geboren om het zaad van deze schilderingen breder uit te zaaien, als het ware een voor in de aarde te trekken waarin dit zaad kon ontkiemen.

Een diepe voor in de aarde, zo ging het heten. Weg van mensen. Weg van innerlijke ontmoeting en ontmoeting met de ander zou je ook kunnen zeggen.

Al eerder had de ontmoeting tussen Marijke en Steven geleid tot dit spoor. In 2006 waren ze,  samen met een drietal kornuiten, betrokken bij een project van de Raad van Kerken in Lochem, onder de titel “Een andere kruisweg”. In het bos op de Lochemseberg creëerden zij 14 staties, 14 spirituele halteplaatsen, zoals zij ze noemden. Ook hiervan is een boekje gemaakt met foto’s en gedichten van Steven.

Toen de vraag kwam van Marijke aan Steven of hij wilde meewerken aan een uitgave van haar schilderingen hoefde hij er niet over na te denken. Dat lag al besloten in hun ontmoeting in de herberg, zoveel jaren terug en was ook bevestigd op hun gezamenlijke weg.  En zo voegden woorden en beelden zich inéén tot een prachtige eenheid. Het is een “verschrikkelijk boek” geworden zei Steven, zich bewust van de dubbelzinnigheid die woorden kunnen hebben.

Inspiratie en transpiratie vochten om aandacht. Geholpen door de onmisbare bijdrage van Marieke de Vlieger, die als vormgeefster betrokken werd bij het project en de inspanning van uitgever Skandalon, lukte het om vandaag het boek te presenteren. Niet per ongeluk vandaag. Het is weer de 40 dagen tijd, de tijd waarin het leven en sterven en opstanding van Jezus van Nazareth centraal staat.

Dit boek helpt ons dit verhaal opnieuw te beleven van binnen uit. Je hoeft jezelf daarvoor niet pertinent een Christen te noemen. In dit verhaal wordt je niet opgesloten in een religie. In dit verhaal mag je zijn wie je bent, Mens.

Ik wens Marijke en Steven zeer van harte toe dat dit boek zich in grote belangstelling mag verheugen. Ik dank u voor uw aandacht.